แนวทางการสนับสนุนการเพิ่มทุนสำหรับกองทุนหมู่บ้าน ที่มีปัญหาการบริหารจัดการ

                    กองทุนหมู่บ้าน เป็นองค์กรภาคประชาชนองค์กรหนึ่ง ที่เกิดจากการจัดตั้งตามแนวนโยบายของรัฐ มีวัตถุประสงค์ในการดำเนินการ เพื่อเป็นแหล่งเงินทุนหมุนเวียน สำหรับการลงทุน พัฒนาอาชีพ สร้างงาน สร้างรายได้ หรือ เพิ่มรายได้ลดรายจ่าย บรรเทาเหตุฉุกเฉิน และจำเป็นเร่งด่วน ส่งเสริมและพัฒนาหมู่บ้านและชุมชนเมืองให้มีขีดความสามารถ จัดระบบเงินกองทุน บริหารจัดการเงินกองทุน  เสริมสร้างกระบวนการพึ่งพาตัวเองของหมู่บ้านและชุมชนเมือง กระตุ้นเศรษฐกิจในระดับฐานราก เสริมสร้างภูมิคุ้มกันทางเศรษฐกิจและสังคมในอนาคต จากการพัฒนากองทุนหมู่บ้านในระยะ ๑ ทศวรรษที่ผ่านมา ปรากฏว่าการดำเนินงานกองทุนหมู่บ้าน หลาย ๆ แห่ง ประสบปัญหาในมิติต่าง ๆ หลากหลายด้าน เช่น การบริหารจัดการเงินทุน การใช้เงินทุนกองทุนหมู่บ้านผิดวัตถุประสงค์  และการเป็นหนี้นอกระบบของสมาชิกกองทุนหมู่บ้าน  

                   ภาระเหล่านี้ นับเป็นงานที่มีความท้าทาย อย่างยิ่งของนักพัฒนาทั้งหลาย ที่มีภารกิจโลดแล่นอยู่ในพื้นที่ทำงานตำบลหมู่บ้าน งานกองทุนหมู่บ้านในตำบลหนองเชียงทูน ซึ่งเป็นตำบลที่ผมรับผิดชอบ นั้น ประสบปัญหาที่สำคัญ หลายประการ โดยปัญหาเฉพาะหน้าที่ต้องจัดการ ได้แก่ การส่งเสริมสนับสนุน ให้ กองทุนหมู่บ้านเพิ่มทุนจากรัฐบาล ในระยะที่ ๓ ซึ่งรัฐบาลมีนโยบายสนับสนุนให้กองทุนหมู่บ้านได้รับการเพิ่มทุน หมู่บ้านละ  ๑  ล้าน ให้ครบทุกหมู่บ้านเต็มพื้นที่  แต่ทั้งนี้ ต้องมีแผนงานการพัฒนาฟื้นฟู ให้กองทุนหมู่บ้านผ่านเกณฑ์ที่กำหนด

                   บ้านน้ำอ้อม หมู่ที่ ๑๔  ตำบลหนองเชียงทูน อำเภอปรางค์กู่ เป็นอีกหนึ่งกองทุนที่ไม่สามารถเพิ่มทุนในระยะที่ ๓ ได้  ดังนั้น ผมจึงได้ดำเนินการมาตรการ ในการสนับสนุน ให้มีการขับเคลื่อนในการแก้ไขปัญหาต่าง ๆ  ให้เรียบร้อยลุล่วง โดยมีขั้นตอนการดำเนินการ ดังนี้ 
                   ขั้นตอนการวิเคราะห์ปัญหากองทุนหมู่บ้าน
                   ก่อนที่จะมีการดำเนินการใดๆ ในกองทุนหมู่บ้านสิ่งหนึ่งที่ขาดไม่ได้ คือการรับรู้ปัญหาและสถานการณ์ที่แท้จริงของกองทุนหมู่บ้านว่า ณ วันนี้มีสถานการณ์ปัญหาและความติดขัดอันใดบ้างที่เป็นมูลเหตุให้ไม่สามารถดำเนินการแก้ไขให้ลุล่วงได้  วิธีการที่มีพลังที่สุดน่าจะเป็น การสร้างเวทีการมีส่วนร่วม โดยการเชิญ คณะกรรมการกองทุนหมู่บ้าน สมาชิกกองทุนหมู่บ้าน ผู้นำชุมชน  มาพูดคุยกันเสนอปัญหาอย่างตรงไปตรงมา ซึ่งสำหรับกองทุนบ้านน้ำอ้อม นั้น ก็มี ปัญหาที่สำคัญ ได้แก่ การขนาดช่วงในการบริหารจัดการของสมาชิกกองทุนหมู่บ้าน และการค้างชำระหนี้สิน ตลอดจนขาดการปิดงบดุลบัญชีกองทุนหมู่บ้าน ติดต่อกันมาหลายปี 

                   ขั้นตอนการกำหนดแผนปฏิบัติการแก้ไขปัญหา
                   ในขั้นตอนนี้ เป็นการนำสถานการณ์ปัญหาที่รวบรวมมาได้ทั้งหมด มาจัดระบบเป็นประเด็น และชวนให้ที่ประชุมได้ มองถึงมูลเหตุของปัญหา ในแต่ละปัญหา พร้อมทั้งเสนอแนวทางแก้ไขปัญหาในแต่ละด้าน พร้อมทั้งกำหนดระยะเวลาในการแก้ไขปัญหาด้วยว่า จะให้แล้วเสร็จ ในช่วงไหน มีใครรับผิดชอบ ในปัญหาแต่ละด้าน ถ้าร่วมกันคิดแบบมีส่วนร่วมแบบนี้ ชุมชนก็จะยอมรับ และมีสำนึกร่วมกัน ว่าปัญหาเหล่านี้ ชุมชนนั้น ๆ เป็นเจ้าของปัญหา เขานั่นล่ะ จะเป็นผู้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น ไม่ใช่คนนอกชุมชน  คนนอกชุมชนมีหน้าที่ช่วยเหลือ ส่งเสริมสนับสนุน แนะนำ เท่านั้นเอง

                   ขั้นตอนการให้ความรู้ ทักษะในการบริหารจัดการกองทุนหมู่บ้าน
                   จากเวทีการวิเคราะห์ข้อมูลทำให้เราทราบว่า กองทุนหมู่บ้านนั้นๆ  มีปัญหาอย่างไร ก็จะได้เติมความรู้อย่างเหมาะสมสำหรับชุมชนแต่ละแห่ง ที่นี่ จึงมีการให้ความรู้ ในด้านการทำงบดุล และงบการเงินการบัญชีของกองทุนให้เข้าระบบถูกระเบียบตามที่ทางราชการกำหนด นอกจากนั้น ยังมีการให้แนวคิดในการจัดการปัญหา การกู้หนี้ยืมสิน นายทุนนอกระบบมาหมุนเวียนหนี้สิน โดยแนะนำให้สมาชิกจับกลุ่มในการชำระหนี้ เป็นกลุ่ม ไม่ต้องรอให้ชำระพร้อมกัน โดยกู้นายทุนนอกระบบ มาชำระหนี้  การจัดการดังกล่าว ก็เป็นการลดภาระสมาชิก ในอีกรูปแบบหนึ่ง 

                   ขั้นตอนการติดตามสนับสนุน
                   การติดตามสนับสนุน นั้นมีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะว่า ชุมชนท้องถิ่น ยังเห็นความสำคัญของเจ้าหน้าที่ที่มีบทบาทในการทำงานในพื้นที่ ว่ามีความจริงจัง ในการดูแล ถามไถ่และติดตามผลงาน การลงพื้นที่อย่างต่อเนื่องแบบกัดไม่ปล่อย ก็เป็นวิธีการทำงานหนึ่งที่ ทำให้คณะกรรมการกองทุนหมู่บ้าน ขยับขับเคลื่อนกิจกรรมให้เป็นไปตามแผนปฏิบัติการที่ได้กำหนดไว้ ถ้าเจ้าหน้าที่ไม่กำกับติดตาม ชุมชนก็ละเลย ไม่ต่างกัน  

                   บทเรียนนี้ เป็นข้อค้นพบหนึ่ง ในการค้นหาแนวทางการสนับสนุนการเพิ่มทุนสำหรับกองทุนหมู่บ้านที่มีปัญหาการบริหารจัดการ ให้สามารถจัดการตนเองได้ ซึ่งได้ทดสอบใช้กับกองทุนต่าง ๆ หลายแห่งแล้ว ก็สามารถสร้างแรงจูงใจในการแก้ไขปัญหาร่วมกัน และเดินไปด้วยกันระหว่าง ทีมเจ้าหน้าที่ชุมชน และทีมชุมชน เพื่อจัดการปัญหาต่าง ๆ ร่วมกันอย่างมีเป้าหมาย และมีวิธีการที่เหมาะสม